МАРДИКОР БОЗОРИ: ТУГАТИШ КЕРАКМИ, ТУЗАТИШ КЕРАКМИ?

Шаҳримиздаги "Кунлик меҳнат маркази" фаолияти билан танишиш ниятида, халқ тилида "Мардикор бозори" номи би­лан танилган манзилга йўл олдик. Бозор жойлашган ҳудуд кўчасига бурилишимиз биланоқ, тирбандлик, шовқин ва тартибсизликка дуч келдик. Аввал. бозор рўпарасидаги "Жиззах шаҳар кунлик меҳнат маркази"га йўналдик. Аммо, эшиги қулфланган бинога кира олмадик. Мутасаддилар билан боғланишга ҳаракат қилдик. Қўнғироқларимизга жавоб бераверишмагач, "Мардикор бозори"да ризқ териб, оила тебратаётган кишилар билан мулоқот қилишга қарор қилдик.

ОДАМЛАР НИМА ДЕЙДИ?

"Кунлик меҳнат маркази" мардикорлар йиғиладиган майдонни назоратга олиш, уларни расмий тарзда иш билан таъминлаш ниятида иш бошлаган эди. Аммо жорий йил ян­варь ойидан бери фаолият кўрсатмаётган экан.

-   Мен 20 йилдан бери мардикор бозорига чиқаман. Баъзида иш чиқади, баъзида йўқ. "Марказ ишга тушди", деган пайт бир марта ҳаммани рўйхатга олишди. Астойдил ишлашгани бир ойга ҳам бормади. Тўғри, иш топиб беришарди. Икки кунлик, уч кунлик, баъзида 10 кунлик қора меҳнат, лекин иш ҳақи жуда паст эди. У пулга оилани бокиб бўлмасди. Бир-икки марта эътироз билдирдик. Бизга ён босиб, иш ҳақини кўтариб беринглар, дедик. Аммо марказ ходимлари, "Ўзимиз чақирамиз", дейишди. Шундан кейин чақиришмади. Бозорда ўзим талашиб-тортишмасам, иш топиш қийин, - дейди 48 ёшли Жамшид ака.

Файзиддин ака исмли киши эса мутасадди вакиллар ишидан, масъулиятсизлигидан очиқчасига норозилигини яшириб ўтирмади:

-   18 йилдан буён ишлайман, на ҳокимлик, на бошқа мутасадди ташкилотдан бир вакил келиб "Ҳолларинг қандай?", деб сўраган эмас. Марказ ишга тушганда икки мартагина кирдим, унда ҳам кунлик тўлов асосида. Кечаси қоровуллар киришимизга рухсат бермасди. Зафарободдан келиб ишлайман, йўл узоқ. Амаллаб кўчада тонг откизамиз.

БИНО - ЯНГИ МУНОСАБАТ - ЭСКИ...

Марказ расман очилганида, 40 ўринли деб қайд этилган. Мулоқотимиз давомида узоқ туманлардан келиб ишлайдиган, кўринишидан 54-55 ёшли ишчини (исмини очиқламаслигимизни илтимос қилди) суҳбатга тортдик.

-   Марказнинг ётоқхонаси бўш. Сабаби, кунлик 17 минг сўм эвазига тунаш ва дам олиш мумкин бўлган жойларнинг аксариятидаги мебеллар олиб ташланган. Қуёш чиқмасдан кўчага чиқамиз. Иссиқда ҳам, совуқда ҳам кўчадамиз. Ўзим узоқ тумандан келаман, 15-20 кунда уйга бораман, кечаси тунаш учун кўчада қолиб кетамиз. Ҳалиям кунлар исиб қолди. Узунқулок гапларга қараганда, бино сотиб юборилган дейишяпти, - деди у фиғони фалакка чиқиб.

Ҳақиқатдан ҳам, бозорда ишчилар ниҳоятда кўп. Келиб тўхтаган автомашинани "дув" этиб ўраб олишади. Ҳамма олдинроқ боришга, мижозни қўлдан чиқармасликка интилади. Тартиб, назорат ҳақида гап-сўз бўлиши мумкин эмас.

Бозор ёнбошида маҳалла жойлашган. Маҳалла раисини суҳбатга тортиб, фикрларини билишга чоғландик. Бетоб экан.
 "Оққўрғонлик" маҳалласи профилактика катта инспектори Жавлон Исмоилов эса шундай дейди:

-   Мардикорликни тўлиқ йўқ қилиш мушкул. Чунки бу - иқтисодий эҳтиёждан келиб чиққан табиий жараён. Уни тартибга солиш учун кўп ҳаракат қилдик, аммо натижа бўлмади. "Мардикор бозори"ни шаҳар чеккасига кўчириш бўйича мурожаат қилдик. У ҳам натижа бермади. Бу ер марказий ҳудуд. Тирбандлик туфайли аҳоли баъзан йўллардан ўта олмайди. Йўл-ҳаракат қоидаларига риоя қилинмайди. Яна бошқа кўплаб асаббузарликлар сабаб, фуқаролар норози бўлишади. Баъзан мардикорлар билан боғлиқ можаро бўлиб туради. Шундай вазиятларда уларни тартибга соламиз, тегишли моддалар билан рўйхатга оламиз. Бозор рўпарасида марказ қурилган вақтда бу муаммолар озгина тинчигандай бўлди. Лекин марказ фаолияти самарали йўлга қўйилмадими, ишчиларнинг тунаб қолиши муаммо бўлаверди. Кўпчилик мардикорлар маҳалла биносининг ҳовлисида тунни ўтказади. Тозалик билан боғлиқ масалаларга умуман эътибор қилишмайди. Бу кўчадан ёш болалар, аёллар, қариялар ўтади. Бундай шароитда тартиб жуда керак. Рейдлар ўтказилганда жиноий, маъмурий жавобгарлиги бор шахсларни қўлга оламиз. Шунинг учун бу муаммони матбуот, телевидение кўтариб чиқса, кенг жамоатчилик эътиборига ҳавола қилса, ечим топилиши осонлашармиди?

МУАММОГА ЕЧИМ БОРМИ?

Мазкур муаммо юзасидан мутасаддиларнинг фикрини билиш мақсадида Жиззах шаҳар бандлик бўлимига йўл олдик. Аммо ташкилот биносини топишда анча муаммоларга дуч келдик. Аҳолини иш билан таъминлайдиган муассасанинг тайинли алоҳида биноси йўқ экан. Алқисса, маҳалла фуқаролар йиғини биносининг бир қисмига жойлашгани аниқ бўлди.

Ташкилот раҳбари дам олишда, ўринбосари эса онлайн йиғилишда экан. "Вақт кетса ҳам, накд бўлсин", ақидасига амал қилиб, кутишни афзал кўрдик.

Шаҳар бандлик бўлими ўринбосари Фаррух Алиқулов кунлик меҳнат маркази ва мардикор бозори ҳақидаги саволларга шундай жавоб берди:

- Соҳага оид тегишли қонуности ҳужжатларига кўра, кунлик марказлар фаолиятини тугатиш ҳамда унга хусусий секторни жалб қилиш, мавжуд бино-иншоотлар негизида ишсиз аҳоли учун хизмат кўрсатиш объектлари ва касб-ҳунарга ўқитиш марказларини ташкил этиш белгиланган. Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги буйруғига кўра, барча туман ва шаҳарлардаги Камбағалликни қисқартириш ва бандликка кўмаклашиш бўлимлари ҳузуридаги "Кунлик меҳнат марказлари" фаолияти 2025 йил февралидан бошлаб тугатилган. Бино тегишли ҳужжатлар асосида Шаҳар бандлик бўлими ихтиёрига берилган. Ҳозир ре­конструкция ишлари олиб борилмокда.

"Хўш, бу ҳакда ишчиларга тушунтирилдими?", деган саволимизга, мутасадди тушунтириш ишлари олиб борилганини, зарур бўлса, яна бу ҳакда ишчиларга маълумот беришга тайёрлигини айтди.

Масала ойдинлашгандай бўлди, аммо "қора қозон"ини қайнатиш учун кунлик ишга чиққан МАРДИКОРЛАР билан ким шуғулланади? Улар яна кўчада қоладими?

ЖАМОАТЧИЛИК НАЗОРАТИ ЗАРУР

Хуллас, эшитган ва кўрганларимизни умумлаштириб, бу масалага холис журналист сифатида баъзи бир таклиф ва мулоҳазаларимизни ўртага ташладик:

• Агар бу бозор шаҳар четига чиқарилса, ён-атрофда истиқомат қилувчи аҳоли учун қулайлик туғилармиди?
• Мардикорлар фаолиятини назорат қилишга хусусий сектор жалб қилинса, уларга тегишли имтиёзлар берилса, керакли шарт-шароит яратилармиди?

Нима бўлганда ҳам бу ерда аҳолининг маълум бир қисми ўзини ўзи бандлигини таъминлаётгани ҳисобга олинса, яхши бўларди.

ТАКЛИФЛАРИМИЗ ЭСА ҚУЙИДАГИЧА:

1. Кунлик ишчилар маркази "Ишчилар меҳнати биржаси"га айлантирилиб, бу ерда ҳар бир ишчи рўйхатдан ўтиб, электрон жўнатма орқали ишга чиқарилса, мақсадга мувофик бўларди.

1. Бажарилган меҳнатга ҳақ тўламаслик, алдаш ҳолатлари юз берганда, мурожаатлар доимий назоратга олиниши зарур.
2. Меҳнат инспекцияси, депутатлик ҳамда фуқаролик назорати кучайтирилса, холис оммавий ахборот воситалари ходимларидан таркиб топган кузатув гуруҳлари тузилса фойдадан ҳоли бўлмасди.

Хўш, Сиз бу ҳақда қандай фикрдасиз, азиз муштарий?

Чўлпоной АҲМЕДОВА 

("Жиззах овози")